شیوه های رفتار اجتماعی پیامبر(ص) در مواجهه با دگراندیشان از منظر قرآن

چکیده قرآن کریم، ضمن تعظیم پیامبر(ص)، ایشان را به عنوان اسوه ی حسنه معرفی کرده و تبعیت از وی را نشان خداباوری شمرده و اقوال و رفتار ایشان را برخاسته از تعالیم وحیانی دانسته است. پیامبر(ص) در کنار آگاهی کامل از محتوا، اهداف و روش های رسالت خویش بر مبنای بصیرت الهی، خود نیز به مقتضای حال مخاطبان اهتمام داشته است. پژوهش حاضر با هدف دستیابی به الگوی رفتاری برای جوامع بشری، بالاخص مسلمانان به شناخت ویژگی ها و شیوه های رفتاری پیامبر(ص) در مواجهه با دگراندیشان از نگاه آموزه های قرآنی پرداخته است. از مجموع آیات قرآنی چنین برمی آید که مخالفان پیامبر(ص)، سه گروه "مشرکان"، "اهل کتاب" و "منافقان" بوده اند که در این پژوهش به عنوان "دگراندیشان" از آنان یاد شده است. برخی از روش های رفتاری پیامبر(ص) در مقابله با انواع دگراندیشان عام و مشترک بوده مانند "صبر"، "نرمش و مدارا" و... . برخی دیگر، با توجه به نوع مخاطب و افکار او تنها در برخورد با گروهی خاص در پیش گرفته شده است. به عنوان نمونه در مواجهه با "مشرکان" شیوه هایی مانند"به چالش کشیدن عقاید نادرست"، "امان دادن" و ... مصداق داشت، یا در برخورد با "اهل کتاب" روش هایی مانند "قضاوت و داوری حکیمانه" ، " شفّاف سازی و تنویر افکار عمومی" و... مطرح شده است و در رویارویی با"منافقان" از شیوه های رفتاری مانند "طرد کردن"، " افشای توطئه" و... سخن به میان آمده است. از مقایسه شیوه های رفتاری پیامبر(ص) در مواجهه با دگراندیشان دریافت می شود ایشان، روش بخشش و گذشت را سرلوحه رسالت خود قرار داد و برای فتح قلوب مخالفان از طرق مختلف استفاده می کرد و کمتر به شیوه نظامی متوسل می شد، مگر آنکه دشمن قصد حمله داشت.